متن سخنرانی دکتر احمد نعمتی در دومین کنفرانس «جهان علیه خشونت و افراطی‌گری» که ۲۹ مهرماه در تالار دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.
(لُعِنَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِن بَنِی إِسْرَائِیلَ عَلَى لِسَانِ دَاوُودَ وَعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ذَلِکَ بِمَا عَصَوا وَّکَانُوا یَعْتَدُونَ * کَانُوا لَا یَتَنَاهَوْنَ عَن مُّنکَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ مَا کَانُوا یَفْعَلُونَ) [مائده: ۷۹/۷۸]
پدیده‌ی سابقه‌دار خشونت و افراطی‌گری همواره به عنوان معضلی اجتماعی در جوامع مختلف مطرح بوده است. افراط به معنای خارج از قاعده و قانون عمل کردن و احساسات نامتعادل را در اندیشه و سخن و عمل وارد نمودن است. منشأ افراطی‌گری، عدم شناخت واقعی قضایا است. کسی و یا فرقه‌ای که در نگرش خود افراط می‌کند و خشونت می‌ورزد به این دلیل است که حد و حدود رفتار و کردارش را نمی‌داند و از جاده اعتدال و انصاف عبور می‌کند. یعنی جاهل در روند عمل خود است. حضرت علی رضی الله عنه می‌فرماید: «لا تری الجاهل الا مُفرِطاً او مُفرِّطا»
اگر فرهنگ افراطی‌گری در جامعه‌ای نهادینه شود جامعه خود به خود به سمت خشونت سوق داده خواهد شد، چرا که در اینجامعه‌ای که افراط مذهبی و مسلکی وجود دارد، هیچ کس دیگری را قبول ندارد و به دلیل تعصب‌گرایی و مشکل شناخت و معرفت هر کس مذهب و مسلک خود را میزان حق و راهیافت و مذهب دیگری را در جبهه باطل می‌بیند و توقع دارد که همه از فکر و خواسته‌ی او پیروی کنند. چنین کسی و یا کسانی آزاد‌اندیشان را که بر فکر او ایراد وارد می‌کنند در لیست سیاه قرار می‌دهد و خود را مجاز به هر نوع برخورد می‌داند و همواره از صراط مستقیم و اعتدال خارج می‌شود.
آسیبی که جامعه از افراط‌گرایان می‌بیند با آسیبی که از جانب دشمن بر آن وارد می‌شود قابل مقایسه نیست. یعنی ضرر و زیان افراط‌گرایان به مراتب بیشتر است.
در جامعه‌ای که فرهنگ افراط در آن رایج است و این فرهنگ از طرف گروه‌های مذهبی و اجتماعی قدرتمند پشتیبانی شود، فضای مبهم و ترسناک و امنیتی حاکم می‌شود، چرا که مردم تکلیف خود را نمی‌دانند و هیچ معیار مشخصی را نمی‌شناسند که مطابق آن عمل کنند تا مشکلی برایشان درست نشود.
بد‌ترین وضعیت در یک جامعه زمانی است که افراط‌گرایان مراکز قدرت را قبضه کرده باشند و بخواهند امر و نهی کنند. در این فضای خاکستری همه چیز بر پایه ابهام و سردر گمی می‌چرخد. و برعکس در جامعه‌ای که مردم احساس امنیت کنند و بتوانند بدون هراس، نظرات انتقادی خود را بیان کنند و اشکالات جامعه و به‌ویژه نقایص مسؤولان را بر زبان آورند، فرهنگ افراط، قدم به قدم رخت بر خواهد بست. ولی جامعه‌ای که دچار سانسور و خودسانسوری باشد می‌توان به ضرس قاطع گفت که رگه‌هایی از افراط‌گری در آن وجود دارد.
در مکاتب آسمانی و ایدئولوژیک، بحث افراط بیش از تفریط است برعکس تمدنهای مادی.
فرهنگ افراط‌گری حاصل‌اش خشونت‌گری است. برداشت‌اش از دین هدف است نه خود دین. او نمی‌گوید به سوی دین بروید بلکه می‌گوید با این نگاهی که من از دین دارم باید به سوی دین بروید. تعصبات مذهبی و تهاجم به مقدسات مذهبی خارج از این مقوله نیست.
قطعاً می‌توانم بگویم که خردمندان شیعه و سنی با افراطی‌گری و خشونت مخالف هستند. ما در این کنفرانس باید فکر کنیم و راهکار ارائه دهیم تا هموطنانمان را از غلطیدن در دایره‌ی افراطی‌گری و دگرناپذیری دور نگه داریم.
بی‌گمان مراکز غربی که اسلام را دشمن خود می‌دانند و تندروهای سکولاری که در کشورهای اسلامی وجود دارند در واقع از تکامل اسلامی می‌هراسند تکاملی که باعث زنده و نو شدن دنیای امتی می‌گردد که شمار آن به بیش از یک میلیارد و چهارصد میلیون نفر می‌رسد و نیز از توحید همه جانبه‌ای اسلام و قدرت ذاتی آن در تجدید و نوسازی بیمناک‌اند، نوسازی‌ای که موجب می‌شود تا این امت مراحل و مخمصه‌های عقب‌ماندگی جمود و انحطاط را درنوردد و از آنجا که این قدرت ذاتی است و دنیایمان را در چهارچوب تمایز فرهنگیمان نو می‌سازد پس هویتمان و از سوی دیگر استقلالمان در الگوی غربی ذوب نمی‌شود تا آنگاه به‌وسیله تقلید از غرب به حاشیه‌ی مرکزیت فرهنگی آن رانده شویم و سپس برای همیشه در امنیت و اقتصاد از آن پیروی کنیم. آنان از این بیداری اسلامی و استقلال فرهنگی وحشت دارند زیرا در میان امت غرورِ پسندیده و عزتی را بر می‌انگیزاند که نشأت‌یافته از عزت خداوند متعال و پیامبرش می‌باشد. وَلِلَّـهِ الْعِزَّةُ وَلِرَسُولِهِ وَلِلْمُؤْمِنِینَ. پیامبر خدا (ص) تعصب نژادی جاهلی را ممنوع کرد و فرموده است: «دعو‌ها فانها منتنه»
نظرات